Υπό… Κριτική τέχνη : η διεκδίκηση της ελευθερίας

Για το Γάλλο θεωρητικό Ζαν Ντιβίνιο «στο πρόσωπο του ηθοποιού συνοψίζονται οι δυνατότητες της κάθε εποχής και της κάθε κοινωνίας για ελευθερία». Αυτή η θέση έχει βάση αν σκεφτούμε όχι τους φυλακισμένους στη ματαιοδοξία ηθοποιούς άλλα τα προτάγματα της ίδιας της υποκριτικής θεωρίας. Μερικά από αυτά, όπως η απελευθέρωση του ασυνείδητου, η αναβίωση της μνήμης, η χωρίς ενοχή αποκάλυψη του εαυτού, η δημιουργία μιας ενιαίας εσωτερικής ταυτότητας και η αναζήτηση του πραγματικού χρόνου της αναπνοής και της ύπαρξης, συγκρούονται με το πρότυπο του τεμαχισμένου ανθρώπου σε αντιφατικές υποχρεώσεις και κοινωνικούς ρόλους, που προωθούν οι σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες για να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Ειδομένη από αυτή τη σκοπιά η υποκριτική θεωρία μπορεί να θεωρηθεί επαναστατική καθώς στοχεύει στη δημιουργία ενός ατόμου απελευθερωμένου από τους κοινωνικούς καταναγκασμούς.

Στους μετα-μαρξιστές, και ιδίως στο Φουκώ, τονίζεται το ζήτημα της καταστολής της ατομικής ελευθερίας από τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του «ενός» και «μοναδικού» λόγου, ο χειρισμός της «μιας» ορθής σεξουαλικότητας από την εκάστοτε εξουσία και η παράλογη έννοια της τιμωρίας φτιάχνουν ένα αντιδραστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο η απελευθέρωση του ασυνειδήτου που προβάλλει ο ηθοποιός θυμίζει τρομοκρατική ενέργεια.

Ποιες είναι όμως οι πιθανότητες παρέμβασης της ελευθερίας που υπερασπίζεται ο ηθοποιός στον ιστό της καθημερινής ζωής της κοινωνίας; Αναθεωρητές και θεμελιωτές της σύγχρονης υποκριτικής θεωρίας, με σημαντικότερο τον Γέρζυ Γκροτόφσκι, έφτασαν να αρνηθούν το κοινό και να ενδιαφερθούν μόνο για την ατομική απελευθέρωση του ηθοποιού κατά την διαδικασία των προβών. Οι πρόβες γίνονται χωρίς να φτάνουν ποτέ σε κάποιο σκηνικό αποτέλεσμα. Αυτή η στάση μπορεί να διασφαλίζει τον ποιοτικά ανατρεπτικό πυρήνα της υποκριτικής τέχνης και να τον προφυλάσσει από τις αντιδραστικές απλοποιήσεις που γίνονται από τους μηχανισμούς ελέγχου της μαζικής κουλτούρας για χάριν –δήθεν- της εμπορικότητας, όμως δεν παύει να τοποθετεί την πραγματική τέχνη εκτός της κοινωνίας. Το πρότυπο μιας πιο απελευθερωμένης κοινωνίας μένει κλειδωμένο στο ντουλάπι κάποιων εσωστρεφών καλλιτεχνών και η συμβολή της υποκριτικής τέχνης στη συλλογική επαναστατική συνείδηση είναι δυστυχώς μηδαμινή.

1 σχόλια:

ChristinSa είπε...

Καλησπέρα, το άρθρο αυτό συντάχθηκε από την Ασπασία Λυκουργιώτη και είναι δημοσιευμένο σε τεύχος της Βαβυλωνίας 29/9/2008. Θα ήταν θετικό να αναφέρετε τις πηγές των κειμένων ή τουλάχιστον το όνομα της/του συγγραφέα.

Δημοσίευση σχολίου