Η εξουσία και η σκέψη σχετικά με την αντίσταση - subcomandante Marcos

.
To κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από το γράμμα του subcomandante Marcos προς τον Don Luis Villoro κατά την ανταλλαγή ιδεών πάνω στην Ηθική και την Πολιτική και  δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Rebeldia το Δεκέμβριο του 2011. το κείμενο βασίζεται σε σκέψεις του ποιητή και υποστηρικτή των ζαπατίστας Tomas Segovia τις οποίες ο Marcos μεταφέρει στο γράμμα του. Oι υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι του Marcos

μετάφραση: Μαρίνα 


Πάντα όταν θριαμβεύει η μια ή η άλλη μορφή του φασισμού, η αλήθεια και η δικαιοσύνη παίρνουν τη μορφή της αντίστασης.

Μπορεί να ειπωθεί ότι η αριστερά συνδέεται καταστατικά με την έννοια της αντίστασης. Αναμφίβολα η αριστερά έκανε στον αιώνα μας ένα ιστορικό λάθος, το λάθος ήταν η πεποίθηση ότι μπορούσε να πάρει την εξουσία. Η αριστερά στην εξουσία είναι όμως μια αντίφαση, και αυτό μας το έχει διδάξει αρκετά η ιστορία του 20ου αιώνα (…)

Σήμερα είναι σαφές, μου φαίνεται, ότι η αριστερά δεν είναι το άλλο (το διαφορετικό) της δεξιάς,  αφού είναι τοποθετημένες αμφότερες σε μια σχέση αντίθετη αλλά συμμετρική ως προς την εξουσία.  Η αριστερά θα έπρεπε να σημαίνει πάνω απ΄όλα κάτι άλλο από την εξουσία, ο άλλος σκοπός, η άλλη σημασία της κοινωνικής ζωής, αυτό που μένει θαμμένο και ξεχασμένο στη συνταγματική εξουσία, η επιστροφή του καταπιεσμένου, η πνιγμένη φωνή της κοινής ζωής,  η φωνή των αποκλεισμένων πριν από αυτή των φτωχών (και αυτή των φτωχών μόνο επειδή είναι στην πλειοψηφία τους, αλλά όχι αποκλειστικά, οι αποκλεισμένοι) – η αριστερά είναι η φωνή των πεθαμένων.

Μια από τις ιδέες που μας έκανε περισσότερο κακό ήταν αυτή του «αντιδραστικού» που μας επέτρεψε να σκεφτούμε ότι η δεξιά αντιτίθεται στην πρόοδο, ότι είναι αντίδραση και μιλά εν ονόματι του παρελθόντος. Έτσι η αριστερά πείσθηκε ότι στόχος της αντίστασης είναι η εξουσία στο βαθμό που σε αυτή παραμένει η δεξιά (η δεξιά που αντιτίθεται στον "προοδευτισμό" της αριστεράς) με την απελπισμένη προσπάθειά της να συντηρήσει τα προνόμια και την κυριαρχία της. Χωρίς να γίνεται ορατό ότι η εξουσία, τόσο από τα δεξιά  όσο και από τα αριστερά, είναι μόνο αντίσταση. Αντίσταση όμως με μια διαφορετική έννοια , πολύ πιο απλή: το να αντιστέκεσαι για να αντικατασταθεί η μια εξουσία από μια άλλη. Όμως για την Ιστορία, η εξουσία ήταν πάντα προοδευτική.

Στο Μεξικό αυτό φαίνεται με ιδιαίτερη οξύτητα δεδομένης της ωμότητας των σχέσεων εξουσίας. Σήμερα μπορούμε να πούμε ξεκάθαρα ότι καμία κυβέρνηση δεν υπήρξε πιο αποφασισμένη και πιο ενεργά προοδευτική από την κυβέρνηση του  Porfirio Diaz και που στις μέρες μας είναι το PRI (θεσμικό επαναστατικό κόμμα, είχε την εξουσία περίπου 100 χρόνια στο Μεξικό) αυτό το οποίο μονοπωλεί και εκμεταλλεύεται όλη τη ρητορική της προόδου, της αλλαγής, του εκσυγχρονισμού, του ξεπεράσματος των νοσταλγικών και των «απεσταλμένων» του παρελθόντος, μέχρι και της έννοιας της δημοκρατίας. 

Και αυτό με κάνει να σκέφτομαι ότι επίσης η δημοκρατία στην εξουσία είναι μια αντίφαση: η δημοκρατία δεν είναι «δημοαρχία» - ο λαός στην εξουσία είναι μια ουτοπία ή μια μεταφορά, πολύ επικίνδυνη για να εκληφθεί κυριολεκτικά, επειδή «ο λαός», αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ή ότι δεν υπάρχει παρά ως ενδελέχεια, είναι εξ ορισμού αυτό που δεν βρίσκεται στην εξουσία, είναι το άλλο της εξουσίας.

Οι γοητευτικοί μου συνάδελφοι, όμως, όταν «παραδόθηκαν» στην Κυβέρνηση, γνωρίζοντας ότι οι υποσχέσεις της ήταν κάλπικες, βρέθηκαν παραπλανημένοι;  Αδύνατον: η παραπλάνηση είναι επιθυμία στην πιο καθαρή της μορφή που συνεπάγεται το εκθαμβωτικό όραμα ότι η απόλαυσή σου είναι η δική μου απόλαυση. Δεν είναι δυνατό ένα όραμα στο οποίο η απόλαυση της εξουσίας να είναι η απόλαυση του λαού.

(1994)

Σε μια χώρα που δεν ασκείται πια η βίαιη απαγόρευση της άμεσης έκφρασης της κοινωνικής ζωής, η ιδεολογία της εξουσίας θα μας εκβιάσει αποκαλώντας μας πουτάνες –δηλαδή εκλεπτυσμένους, αρνητικούς, μνησίκακους, ευέξαπτους – ή θα προσπαθήσει να μας πείσει, όπως προσπαθούν να πείσουν τους πολιτικολόγους και άλλους διανοούμενους σε σxέση με τους ζαπατίστας, όπως προσπαθούν οι συνάδελφοί μου (ξεκινώντας από τον Octavio Paz) να πείσουν εμένα, ότι ο «αληθινός» δρόμος για να εκφραστούμε και να ασκήσουμε επιρροή στην κοινωνική ζωή είναι να μπούμε στους θεσμούς – ή γενικά στο πεδίο του θεσμισμένου.

(1996)

H προστακτική της εξουσίας

Το 2011, ο Ιταλός πολιτικός φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν παραχώρησε συνέντευξη στο τρίτο κανάλι της Ελληνικής Τηλεόρασης (και ειδικότερα στην εκπομπή “Τόποι ζωής, τόποι ιδεών” του Γιώργου Κεραμιδιώτη). Στην εκπομπή, η οποία προβλήθηκε από την ΕΤ3 (και μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει εδώ) χρησιμοποιήθηκαν ορισμένα μόνο αποσπάσματα από τη συνέντευξη, περίπου το μισό από το συνολικό υλικό. Το κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνει το σύνολο των ερωτήσεων και των απαντήσεων, στα ελληνικά. Επιμέλεια/ μετάφραση: Άκη Γαβριηλίδη.