«Ταξική» μεροληψία

Α) Στο κυριακάτικο «ΠΡΙΝ» της 4-1-2015 δημοσιεύεται άρθρο του Αλέκου ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ με το οποίο, μεταξύ των άλλων, καταδεικνύει τον ΣΥΡΙΖΑ ως «κόμμα αδιέξοδης αστικής διαχείρισης με αναφορά στην Αριστερά», αντιτίθεται σφόδρα σ’ αυτήν την προϊούσα διαδικασία εκθήλυνσης της πολιτικής συμπεριφοράς του ΣΥΡΙΖΑ και προτρέπει «όποιον… επιθυμεί… να σταματήσει να κυλά η χώρα στον αυταρχισμό και στην παρακμή… να βοηθήσει ώστε να αναγνωρίσουν όλο και περισσότεροι ότι η σωτηρία της κοινωνίας, …είναι ακριβώς η βαθιά αλλαγή της και όχι η τοποθέτησή της στη φορμόλη, να προβάλει τις αντίθετες εργατικές τάσεις και αναγκαιότητες, ρεαλιστικά, επίμονα και μεροληπτικά –η έμφαση δική μας–επικοινωνώντας προωθητικά – ηγεμονικά με τις τάσεις ενσωμάτωσης των εργαζομένων, ώστε την επομένη να ενισχυθεί έμπρακτα και με προοπτική η εργατική πολιτική. Οφείλει να υποστηρίξει τις προσπάθειες και την πολιτική της ΑΝΤΑΡΣΥΑ παρά τις αδυναμίες και με τις αδυναμίες της…». Έχουμε την πεποίθηση πως η έκφραση «μεροληπτική προβολή των εργατικών τάσεων και αναγκαιοτήτων» δεν αποτελεί μια τυχαία, κακότεχνη γλωσσική διατύπωση, μιαν άτυχη γλωσσαλγία. Αν επρόκειτο γι’ αυτό, δεν θα μας απασχολούσε καθόλου μολονότι η σωστή χρήση των λέξεων είναι πρόβλημα όχι μόνο γραμματικής λογικής αλλά και ιστορικής προοπτικής. Επισημάνθηκε εύστοχα (βλ. Ράσελ Τζάκομπι, Το τέλος της ουτοπίας, εκδόσεις, Τροπή, σελ. 92) ότι «η κριτική σκέψη απαιτεί εννοιολογική φροντίδα και ακρίβεια και όχι ζητωκραυγές και ακαδημαϊκό στόμφο» όπως, επίσης, (βλ. Χάννα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση (VITA ACTIVA) εκδόσεις γνώση, σελ. 273) και ότι «τα λόγια δεν χρησιμεύουν για να καλύπτονται προθέσεις αλλά για να αποκαλύπτονται πραγματικότητες». Πιστεύουμε, λοιπόν, πως άλλοι υπολογισμοί, πολιτικής φιλοσοφίας και κομματικής μεθοδολογίας, υπαγόρευσαν την προπαρατεθείσα γλωσσική επιλογή του αρθρογράφου.

Β) Η μεροληψία, (όπως και η διαβολή, η ψευδολογία, η συκοφαντία κ.α) παριστούν, λεκτικά και εννοιολογικά, κάτι κακό, αθέμιτο, απωθητικό για τον άνθρωπο. Πρόκειται για όρους – έννοιες ανεπίδεκτους θετικού συνειρμού και οποιασδήποτε θετικής συνεκδοχής. Εξ ορισμού αποκλείεται να έχουν θετικό συννοούμενο. Για να επανέλθουμε στην υπόρρητη μεν, ευχερώς διακρινόμενη δε, συλλογιστική βάση του αρθρογράφου μας, μάλλον φρονεί πως η μεροληψία (όπως και άλλες αρνητικές – απαξιωτικές έννοιες) αποκτούν θετικό νόημα όταν τίθενται στην υπηρεσία του λαϊκού κινήματος, όταν προσλάβουν συνειδητό ταξικό πρόσημο. Έτσι, η «ταξική μεροληψία», η «προλεταριακή διαβολή» και η «επαναστατική συκοφαντία» αντιστρέφονται σε θετικές έννοιες με βάση την χρησιμότητά τους στην επίτευξη επαναστατικών σκοπών. Δεν πρόκειται για εξαγνισμό του «κακού» αλλά για αντιστροφή του στο «καλό» με βάση το όφελος που θα προσποριστούμε απ’ αυτό. Μια τέτοια συλλογιστική μας ωθεί στην «φυσική κατάσταση» στην οποία, κατά τον Χομπς, «Το μέτρο του ορθού είναι το όφελος» (παρατίθεται απ’ τον G.E.M de Ste Croix, Τα αίτια του Πελοποννησιακού Πολέμου, εκδόσεις Οδυσσέας, σελ. 55). Για τον Χομπς, στην «φυσική κατάσταση» «τίποτα δεν είναι άδικο. Οι έννοιες του ορθού και του σφάλματος, της δικαιοσύνης και της αδικίας, δεν έχουν εδώ καμιά θέση. Εκεί όπου δεν υπάρχει κοινή εξουσία, δεν υπάρχει νόμος· και εκεί όπου δεν υπάρχει νόμος, δεν υπάρχει και αδικία» (στο ίδιο, πιο πάνω). Έτσι, προσεγγίζουμε τον κανόνα συμπεριφοράς και δράσης που επινόησαν οι Ιησουΐτες προκειμένου να ευδοκιμήσει το θεάρεστο έργο τους: «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»! Έκτοτε, υιοθετήθηκε ως δόγμα πολιτικής συμπεριφοράς από τους Ιακωβίνους της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης μεταγλωττισμένο σε αποφθέγματα όπως: «όλα πρέπει να επιτρέπονται σε εκείνους που ενεργούν προς την επαναστατική κατεύθυνση», ή το παρόμοιο «Par pitié, par amour pour l’ humanité, soyez inhumains!» (Από οίκτο, από αγάπη για την ανθρωπότητα, γίνετε απάνθρωποι!) (βλ. Hanna Arendt, Για την Επανάσταση, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 123, 120 και 390 με περαιτέρω παραπομπές σε πρωτογενείς πηγές). {Ας υπομνήσουμε τα λόγια του νεαρού Λέοντος Τρότσκυ: οι Ιακωβίνοι διακατέχονταν από «πλήρη δυσπιστία απέναντι στους πραγματικούς ανθρώπους. Η ‘Ύποψία,’’ έγινε η αναπόφευκτη μέθοδος υπηρέτησης της Αλήθειας..» (βλ. Τόνυ Κλιφ, Τρότσκυ, εκδόσεις Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, τόμ. 1, σελ.80-81}. Συνεπής κληρονόμος των Ιακωβίνων αναδείχθηκε, το δεύτερο μισό του 19^ου  αιώνα, ο Ρώσος επαναστάτης Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ, ο ιδρυτής της επαναστατικής ομάδας πούγινε γνωστή με το όνομα «Εταιρία του Τσεκουριού» και συγγραφέας της διαβόητης «κατήχησης του επαναστάτη» στην οποία συγκεκριμενοποιεί μιαν ηθική κατά την οποία κάθε μέσο που υπηρετεί τον επαναστατικό σκοπό είναι δικαιολογημένο. Για τον Νετσάγεφ όλα τα πρόσωπα θεωρούνται και χρησιμοποιούνται ως μέσα ή εργαλεία για την επιτέλεση των εγχειρημάτων και για την επίτευξη του σκοπού της «εταιρίας». Γι’ αυτόν, ηθικό είναι καθετί που βοηθάει τον θρίαμβο της επανάστασης. Ανήθικο και εγκληματικό είναι καθετί που τον εμποδίζει. Όλα τα τρυφερά και εκθηλυμένα αισθήματα, συνεχίζει, της συγγένειας, της φιλίας, της αγάπης, της ευγνωμοσύνης, ακόμη και της τιμής, πρέπει να καταπνιγούν! (βλ. Σεργκέι Νετσάγιεφ, Η κατήχηση του επαναστάτη, Μιχαήλ Μπακούνιν, Απάντηση στον Νετσάγιεφ, εκδόσεις Πανοπτικόν, σελ. 19 επ. και ιδία σελ.22,25)

Γ) Όσοι διαβάζουν εντίμως τα γεγονότα, είναι αναγκασμένοι να παραδεχθούν πως τα κηρύγματα του Νετσάγιεφ (που πέθανε από ασιτία εγκάθειρκτος του Τσάρου στο φρούριο Πετροπαυλόσκ) δεν εξαφανίσθηκαν μαζί με τον βιολογικό αφανισμό του δημιουργού τους. Βρήκαν άλλους συνεχιστές στο πλαίσιο του διεθνούς (και ελληνικού) εργατικού κινήματος που θεωρούσαν (και θεωρούν) «τα ευχάριστα έντιμα και τα συμφέροντα δίκαια». Από τέτοιου είδους διαπιστώσεις, αναδύονται άσχημοι σαρκασμοί. Ο Καντ, αντιγράφοντας τον πλατωνικό Πρωταγόρα, τονίζει πως κανένας άνθρωπος δεν είναι ποτέ δυνατό να καταστεί μέσο για κάποιον σκοπό μια και κάθε ανθρώπινη ύπαρξη αποτελεί αυτοσκοπό, ο δε Αριστοτέλης υπογράμμιζε πως το μέσον προς επίτευξιν του σκοπού θ’ αποτελούσε ήδη και τον σκοπό. (βλ. Χάννα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση (VITA ACTIVA) σελ. 215, 219 και 282). Τα μέσα επικρατούν του σκοπού συνθλίβοντάς τον, όταν ταυτίζονται με την βία η οποία αποδίδει, αλλ’ αποδίδει αδιακρίτως (της ίδιας, Περί βίας, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 49). Η ανθρώπινη εμπειρία διδάσκει ότι οι μέθοδοι και τα μέσα δεν μπορούν να διαχωριστούν από τον τελικό στόχο τους. Με τον εθισμό των ατόμων και την παγίωση μιας κοινωνικής πρακτικής, τα μέσα γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι του τελικού σκοπού. Τον επηρεάζουν, τον τροποποιούν ολοένα, ώσπου πολύ γρήγορα ταυτίζονται εντελώς μαζί του. Αν αφαιρέσεις, ως επαναστάτης, τους ηθικούς ενδοιασμούς από τις πράξεις σου, τότε βουλιάζεις στον πάτο του χειρότερου αμοραλισμού. Καμιά επανάσταση δεν μπορεί να φέρει την ελευθερία του ανθρώπου, αν τα μέσα που χρησιμοποιεί δεν ταυτίζονται με το πνεύμα και τον προσανατολισμό του επιδιωκόμενου σκοπού. «Εν ονόματι ενός μεγαλοπρεπούς μέλλοντος, γεμίζετε το παρόν με αποτροπιασμούς» έλεγε ο Λέων Τολστόι (παρατίθεται στο Γκούσταβ Λαντάουερ, Το μήνυμα του Τιτανικού, εκδόσεις Τροπή, σελ. 118). Δεν έχει νόημα να εγκληματούμε στο παρόν χάριν του μέλλοντος, διότι το σήμερα είναι γονιός του αύριο, τα μέσα που χρησιμοποιούμε σήμερα για την ετοιμασία του μέλλοντος, γίνονται ο ακρογωνιαίος λίθος τούτου. Η απουσία ηθικών αναστολών, η ανυπαρξία πολιτισμικών ενδοιασμών, δημιουργούν ανθρώπους με ψυχρά συναισθήματα που ζουν στην χώρα των σκιών. Οδηγούν στην εκβαναύσωση των ηθών των ανθρώπων, στην εξουθένωση και αποκτήνωσή τους, γεννούν ένστικτα αρπακτικού ζώου και προκαλούν ποταπή έλλειψη εμπιστοσύνης μετατρέποντας ολόκληρη την ανθρώπινη κοινωνία σε σκευωρία αλληλοεξαπάτησης

Δ) Συνακόλουθα, η Νέμεσις που έπληξε το διεθνές επαναστατικό κίνημα το 1989, ήταν δικό του δημιούργημα. Το να το παραβλέπουμε, εμμένοντας σε μεθοδολογίες του παρελθόντος που οδήγησαν σε πολιτική και ηθική πανωλεθρία, συνιστά μια περιφρόνηση αμαθούς προς την ιστορικότητα. Επομένως, η πραγματική δύναμη της έκφρασης «ταξική μεροληψία» είναι πρωτίστως κοινωνική και πολιτική και οι όποιες ηθικές επαγωγές της, κάθε άλλο παρά ασήμαντες, είναι καθαρή συνέπεια αυτής της σημασίας. Εν κατακλείδι: η εναντίωσή μας δεν συνιστά «ηθικισμό» δηλαδή εκείνον τον αποκρουστικό νεολογισμό προς την αντιμετώπιση του οποίου δείχνουν ιδιαίτερη προθυμία οι θεράποντες του «Εύθυμου Μαρξισμού» εννοώντας, προφανώς, γενικόλογες ηθικολογίες με ελάχιστη ή καμιά κοινωνική σημασία. Σαν έκφραση η «ταξική» μεροληψία γεννά άσχημες προσδοκίες!. Το να καλείς σήμερα να επιδείξουν «ταξική μεροληψία» άνθρωποι που, εκκινώντας από εσωτερική πνευματική παρακίνηση και ταξική συνειδητοποίηση, αγωνίζονται για την ανατροπή της «αισχρότητας του υπάρχοντος», αύριο θα ισοδυναμεί με πρόσκλησή τους σε «Θυέστεια δείπνα» στα οποία θα παρευρίσκονται στην αρχή, ως συνδαιτημόνες και, στην συνέχεια, ως πρώτη ύλη. Αυτό διδάσκει η ιστορία μας!

                                                   8- ΙΙ- 2015

                                                Πέτρος Πέτκας

Σημείωση:

Θυέστεια δείπνα: Κατά τον Αισχύλο, γιοί του Πέλοπα ήσαν ο Ατρέας και ο Θυέστης. Η Αερόπη, σύζυγος του Ατρέα, τον απάτησε με τον αδελφό του, και ο Ατρέας για να εκδικηθεί, έσφαξε τα παιδιά του Θυέστη, τα μαγείρεψε και τα τάισε στον πατέρα τους που αγνοούσε τα διατρέξαντα. «Θυέστεια δείπνα», λοιπόν, σημαίνει κανιβαλισμό, ανθρωποφαγία. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τον όρο flagitia που σήμαινε βδελυρές, αποτρόπαιες πράξεις και εμπεριείχε τα «Θυέστεια δείπνα» και τις «Οιδιποδείους μίξεις» δηλαδή την ανθρωποφαγία και την αιμομιξία που ο φανατισμένος όχλος των εθνικών τα απέδιδε στους πρώτους Χριστιανούς (βλ. πλείονα στο G.E.M DE STE CROIX, Ο Χριστιανισμός και η Ρώμη, Διωγμοί, Αιρέσεις και Ήθη, εκδόσεις ΜΙΕΤ, σελ. 33, 34, 72, 73, 121).

πρώτη δημοσίευση: Νέα Προοπτική