Ι
Ο «Δρόμος της Αριστεράς» της 27-5-2017 σελ.23
αναδημοσιεύει άρθρο του Γιώργου Παπαδόπουλου-Τετράδη με τίτλο «Ποιος
αποβλακώνει περισσότερο, το Survivor ή το πολιτικό σύστημα;». Ο
συγκεκριμένος αρθρογράφος έχει την πεποίθηση ότι «Το Survivor σαρώνει σε
προτίμηση ακόμα και τις χτεσινές ειδήσεις για το χρέος και τη δόση. Αλλά, σ’
αυτό δε φταίει το Survivor». Μια εκτίμησή του συνίσταται στο ότι «Το Survivor σαρώνει γιατί
ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού προτιμάει τους ήρωες της οικογένειάς του και της
διπλανής πόρτας από τους απατεώνες της δημόσιας ζωής που παριστάνουν τους
ήρωες. Και μ’ αυτή την έννοια το Survivor είναι πιο καθαρό
απ’ το βρώμικο πολιτικοοικονομικό παιχνίδι. Αποβλακώνει; Το βέβαιο είναι ότι
είναι πιο ανώδυνο από την πολιτική και κοινωνική αποβλάκωση που φέρνει το
πολιτικό σύστημα». Συνεχίζοντας κακίζει, μεταξύ των άλλων, τους «διανοούμενους»
και «ελιτιστές», τους οικτίρει επειδή «Λυσσάνε ενάντια στο Survivor» μια και «Οι
Έλληνες έχουν διαλέξει. Είναι με τους μαχητές και όχι με τους μασητές»,
θεωρώντας έναν συγκεκριμένο παίκτη του Survivor ως «πρότυπο
δυνατού, πρωτόγονου αγωνιστή του περασμένου και προπερασμένου αιώνα, για μια
κοινωνία που αδυνατεί να συντονιστεί με το σήμερα και να προχωρήσει στο αύριο».
Επομένως, σύμφωνα με τις απόψεις του προαναφερόμενου
αρθρογράφου, τις οποίες ο «Δρόμος της Αριστεράς» έσπευσε να προβάλει στους
έκπληκτους αναγνώστες του, οι παίκτες του Survivor είναι «μαχητές»,
«αγωνιστές», «ήρωες της διπλανής πόρτας», γι’ αυτό και τους αντιπαραθέτει στους
«μασητές» του «βρώμικου πολιτικοοικονομικού παιχνιδιού» και, στην συνέχεια,
εναντιώνεται σε όσους «Λυσσάνε ενάντια στο Survivor» δηλαδή, μεταξύ
των άλλων, στους «διανοούμενους» και «ελιτιστές» τους οποίους και χλευάζει.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο «Δρόμος της Αριστεράς» αναδημοσιεύοντας το
προαναφερόμενο ολοσέλιδο άρθρο, μένει πιστός στην παράδοσή του να προβάλει τις
παραδοξολογίες του συρμού αδιαφορώντας για την αβυσσαλέα προχειρότητά τους που
απάδει στα πολιτικά προτάγματα της εφημερίδας και τα ευτελίζει. (Σημείωση:
Υπενθυμίζουμε τα σχετικά άρθρα μας 1) Ο ΣΥΡΙΖΑ ΚΑΙ Ο…ΠΑΠΑΣ! Και 2)
«Αριστερά…ιερά λείψανα» που δημοσιεύτηκαν στην «Νέα Προοπτική» στις 18-10-2014 και
στις 6-6-2015, αντίστοιχα. Ίσως μια εκ νέου ανάγνωσή τους να καταδείξει το
επίκαιρον και το ουσιαστικώς βάσιμον της σημείωσής μας!).
ΙΙ
Στο προαναφερόμενο άρθρο είναι ευδιάκριτη και σαφής η
αντιπαράθεση μεταξύ του «βρώμικου πολιτικοοικονομικού παιχνιδιού» και του Survivor, μεταξύ των
«μασητών» (αποκρουστικός νεολογισμός) της κυβέρνησης και των «μαχητών» και
«αγωνιστών» του τηλεοπτικού παιχνιδιού Survivor, όπως ευδιάκριτη
και σαφής είναι και η τοποθέτηση του αρθρογράφου (και της εφημερίδας που τον
φιλοξενεί;) υπέρ του Survivor και των «ηρώων» του και κατά των «απατεώνων της δημόσιας
ζωής που παριστάνουν τους ήρωες». Οφείλουμε να καταδείξουμε το σφάλμα της πιο
πάνω νοητικής σύλληψης: το Survivor δεν αντιπαρατίθεται στο
πολιτικοοικονομικό σύστημα, ως υπολαμβάνει αφελέστατα ο αρθρογράφος με την
απλοϊκή συλλογιστική του· το Survivor βρίσκεται εντός του
πολιτικοοικονομικού συστήματος, είναι σάρκα
από την σάρκα του, είναι γέννημα και θρέμμα του, αποτελεί φυσιολογικό
προϊόν του. Γεννιέται απ’ τα σπλάχνα του και τρέφεται απ’ την εμπειρία του. Δεν
αποτελεί παραφωνία σε σχέση με το σάπιο καπιταλιστικό καθεστώς μας, ούτε, πολλώ
δε μάλλον, αποτελεί, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ρήξη
μ’ αυτό. Είναι μια απλοϊκή αναπαράσταση στο τενεκεδένιο υποκατάστατο της
δημοκρατίας και της αληθούς λαϊκής συμμετοχής (τηλεόραση) των κυρίαρχων
παραγωγικών σχέσεων και της πολιτισμικής τους υπερδομής. Συνακόλουθα, η περί ης
ο λόγος αντιπαράθεση είναι ανύπαρκτη, η δε συλλογιστική πάνω στην οποία
εδράζεται άτοπη.
ΙΙΙ
Στο προαναφερόμενο άρθρο γίνεται λόγος για «μαχητές»,
«ήρωες» και «αγωνιστές» του Survivor εν αντιπαραβολή με τους «μασητές» του πολιτικού
συστήματος. Κάτω από άλλες συνθήκες θα μιλούσαμε για λεκτική κατάχρηση τόσο
συνήθη, άλλωστε, σήμερα. Τώρα, όμως, είμαστε υποχρεωμένοι να μιλήσουμε για παρωδία μαχητών, αγωνιστών και ηρώων. Οι
μαχητές, οι αγωνιστές και οι ήρωες εμφορούνται από δημιουργικές αρετές, διακρίνονται από πίστη σε κάποιον ανιδιοτελή στόχο, εκφράζουν, με λόγια και έργα, αλληλεγγύη στους ομοίους τους και στο
σύνολο των εκμεταλλευομένων συνανθρώπων τους, οι καταστάσεις ανισότητας και
ανελευθερίας προκαλούν την ηθική
αγανάκτησή τους η οποία, με την σειρά της, τους οδηγεί στην στράτευση και στην πάλη για την εγκαθίδρυση ελευθερίας και ισότητας
Ο αγωνιστής και ο μαχητής, πολλώ δε μάλλον, ο ήρωας δεν
έχει ως υπέρτατο κανόνα συμπεριφοράς την εγωιστική ιδιοτέλεια, δεν διακρίνεται
από ένστικτα αρπακτικού ζώου, δεν είναι κοντόθωρος ούτε αμβλύνους εκ
πεποιθήσεως και πνευματικά ράθυμος. Απ’ τα χείλη του ήρωα οι λέξεις ξεχύνονται σαν καταρράκτης, συγκλονιστικές και
ανηλεείς, αρπάζουν φωτιά η μια από την άλλη και σαν δέσμες από ρουκέτες σκάνε
σε ομοβροντίες που λυγίζουν την θέληση του αντιπάλου και φλογίζουν τις ψυχές
των ανθρώπων μας. Η εμφάνιση των αγωνιστών
και μαχητών συνοδεύεται από έναν αέρα πρωινής δροσιάς και ανεπιτήδευτης
φυσικότητας, χαρίζει ένα πηγαίο αίσθημα μιας γνήσιας συντροφικότητας και
αναδίδει ένα άρωμα διαύγειας και διαφάνειας μέσα στην οποία τα πράγματα, οι
άνθρωποι και η ίδια η ζωή γίνονται απλά και, ταυτοχρόνως, όμορφα. Όταν τους
αντικρίζεις αυτούς τους ανθρώπους, όταν τους συναναστρέφεσαι, ο εαυτός σου
ψηλώνει, η ψυχή σου δυναμώνει και η φαντασία σου απλώνει ανεμπόδιστα τις φτερούγες
της, η συμπεριφορά των ανθρώπων σου φαίνεται ότι αποκτά έναν τόνο ειλικρινούς
και βαθειάς οικειότητας. Οι «μαχητές», «αγωνιστές» και «ήρωες» του Survivor, μπροστά στους
οποίους η λογική του προαναφερόμενου άρθρου αποκαλύπτεται, στην καλύτερη των
περιπτώσεων είναι πιστοί και ευλαβείς προσκυνητές της Sancta Siplicitas με ότι τούτο
συνεπάγεται περαιτέρω!
Διακρίνονται από μιαν ανυπόφορη και ιδιαιτέρως κακότεχνη
προσποίηση, ενίοτε από έναν άκομψο ζήλο, αρέσκονται σε εκφράσεις ιδιαίτερης,
ίσως εκνευριστικής, απλοϊκότητας και συμπεριφέρονται επιδεικνύοντας αυθάδη και
αδιάκριτη οικειότητα. Ο «ηρωισμός» τους προκαλεί κωμικήν εντύπωση· απευθύνονται
σ’ ένα κοινό χωρίς απαιτήσεις και το κάνουν με συχνές (πανταχού παρούσες)
αδεξιότητες στην έκφραση ενίοτε και με χυδαϊσμούς οι οποίοι μάλλον δεν ενοχλούν
τον αρθρογράφο μας, τον αυτόκλητο σεισμογράφο των λαϊκών αναταράξεων και
ελπίδων. Το να επαινείς, έστω και έμμεσα μέσα από την σύγκρισή τους με άλλους
«επαγγελματίες του είδους», αυτούς τους ανθρώπους, συνιστά βάναυση και κακόβουλη απλοποίηση του κοινωνικού μας γίγνεσθαι· το
να τους προβάλλεις συνιστά εσκεμμένη ωραιοποίηση μιας αντιλαϊκής στάσης και
συμπεριφοράς. Τέλος, το να επικαλείσαι τους «αγωνιστές» του Survivor έναντι των
«απατεώνων της δημόσιας ζωής», είναι σαν να επικαλείσαι τον διάβολο εναντίον
του Βεελζεβουλ.
ΙV
Το Survivor πετυχαίνει μέγιστη τηλεθέαση. Ο πρωθυπουργός Αλέξης
Τσίπρας μίλησε στην Βουλή, κατά παρέκκλιση, πολύ ενωρίτερα για να μη συμπέσει
χρονικά η ομιλία του με το…Survivor. Ως και ο υπουργός οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος
παρότρυνε τους βουλευτές - ομιλητές να συντομεύσουν γιατί «έτσι κι αλλιώς ο λαός
βλέπει Survivor». Αυτή η αδιαμφισβήτητη εμπορική επιτυχία αυτού του
τηλεοπτικού παιχνιδιού λειτούργησε στην συνείδηση και στην συλλογιστική του
αρθρογράφου μας ως νομιμοποιητικός λόγος χλευασμού των «διανοουμένων» και
«ελιτιστών» οι οποίοι «Λυσσάνε ενάντια στο Survivor». Ωστόσο, θάπρεπε
ίσως να σκεφθεί πως δεν υπάρχει κάποια υποχρεωτική σύνδεση μεταξύ της εμπορικής
επιτυχίας ενός τηλεοπτικού προϊόντος και της διανοητικής συνεισφοράς του. Το ότι το αγκάλιασαν κάποια εκατομμύρια
Ελλήνων τηλεθεατών δεν σημαίνει, εξ αιτίας αυτού και μόνον, ότι το θέαμα τούτο
έχει και ανάλογη αισθητική και πνευματική αξία. Καλόν είναι να μην λησμονούμε
ότι τα «θέλω» του κοινού ΔΕΝ ξεπηδούν αυθόρμητα, αλλά διαμορφώνονται και
κατασκευάζονται, δολίως και τεχνηέντως. «Εν ολίγοις, οι Άρχοντες του κιτς εκμεταλλεύονται τις πολιτισμικές
ανάγκες των μαζών ώστε να κερδοσκοπήσουν και (ή) να διατηρήσουν την ταξική τους
κυριαρχία» έλεγε ο Dwight Macdonald (Παρατίθεται στο
Ράσελ Τζάκομπυ, Το τέλος της ουτοπίας. Πολιτική και κουλτούρα σε μια εποχή
απάθειας. Τροπή, σελ. 110) . Στον «φετιχισμό των εμπορευμάτων» ας
αντιπαραθέσουμε τον «φετιχισμό των μαζών». Ο κριτικός λόγος – και τέτοιος
οφείλει να είναι εξ ορισμού ο λόγος της Αριστεράς – δεν πρέπει να στέκεται
βουβός απέναντι στις φαντασιοπληξίες και τις άκριτες ευχές ενός πληθυσμού απλώς
και μόνο λόγω της αριθμητικής του ισχύος.
Μια τέτοια κριτική στάση δεν πρόκειται να κηλιδώσει τα
δημοκρατικά μας διαπιστευτήρια, η αντίρρησή μας στο «να δίνεις στο λαό αυτό που
θέλει» δεν μας μεταμορφώνει σε ελιτιστές, όπως άκριτα φέρεται να θεωρεί ο
αρθρογράφος μας. Τουναντίον, είναι αυτός και οι όμοιοί του που με την στάση του
άκριτου χειροκροτητή των μαζικών προτιμήσεων επικυρώνουν το κατεστημένο στο
όνομα της δημοκρατίας και της Αριστεράς. Το ότι υποστηρίζουμε την ισότητα και
την δημοκρατία ΔΕΝ συνεπάγεται αυτοδικαίως κι’ ότι αποδεχόμαστε ΟΛΟΥΣ τους
σχηματισμούς τους: ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι και πρέπει να τους
μεταχειρίζονται ως ίσους, είναι ένα θέμα· ότι οι σκέψεις τους και οι
δραστηριότητές τους είναι ίσες, είναι ένα
άλλο (θέμα). Το δεύτερο δεν είναι συνεπαγωγή του πρώτου, τουλάχιστον όχι άμεσα. Η αρχή της
ανθρώπινης ισότητας και η συγκεκριμένη της έκφραση στην κοινωνία δεν
ταυτίζονται απαραιτήτως. Εξ αιτίας λ.χ κατώτερης μόρφωσης ή καταστρεπτικών
συνθηκών, ίσοι εξ ορισμού άνθρωποι
αναπτύσσονται με άνισο τρόπο. Αυτό δεν έχει τίποτε το προσβλητικό. Είναι
μια αληθής παρατήρηση από την οποία πηγάζει μια κοινωνική κριτική. Η λογική,
σύμφωνα με την οποία 1) «Από την στιγμή που οι άνθρωποι είναι ίσοι, οτιδήποτε κάνουν
πρέπει να είναι ίσο» και 2) όσοι αντιτίθενται σ’ αυτήν και την κατακρίνουν
είναι «ελιτιστές», συνυποθέτει ότι αποκλείεται μερικά πράγματα να είναι ανώτερα
από άλλα. Ο παραλογισμός ενός τέτοιου ισχυρισμού είναι αυτόδηλος. (βλ. Ράσελ Τζάκομπυ, ό.π, σελ. 102-104,135)
.
Στο βάθος μιας τέτοιας συλλογιστικής ευχερώς ανιχνεύεται
η ακόλουθη (εκούσια;) παρεξήγηση: η ισότητα δικαιωμάτων ταυτίζεται με την
ισότητα πραγμάτων· στην πραγματικότητα, άλλο η ισότητα δικαιωμάτων και άλλο η ισότητα πραγμάτων. Το να θέλεις να
μετατρέψεις την ισότητα δικαιωμάτων σε ισότητα πραγμάτων σημαίνει ότι
παραθεωρείς ως και τις ανισότητες της φύσης. Μ’ αυτόν τον τρόπο η έννοια της ποιότητας χάνεται και κάθε
κλίμακα κοινωνικών αξιών τείνει να εξαφανισθεί. Με βάση αυτήν την συλλογιστική
μερικοί έφθασαν στο σημείο να διανοηθούν ως και την ισοπέδωση των διανοητικών ικανοτήτων! (βλ. Gustave Glotz, Η Ελληνική
«πόλις», ΜΙΕΤ, σελ, 328, 343, έξοχη ανάπτυξη με αριστοτεχνική επιγραμματική
βραχυλογία).
Στόχος της Αριστεράς πρέπει να είναι το πάθος για
«γλυκύτητα και φως», για μια πνευματική δηλαδή καλλιέργεια που θα καταστήσει κοινό κτήμα ότι καλύτερο έχει σκεφθεί και
έχει γράψει ο άνθρωπος και όχι έναν απογοητευτικό «ελάχιστο κοινό
παρονομαστή» της ανθρώπινης γνώσης. Δεν χειροκροτούμε λοιπόν ότι αρέσει στον
άξεστο άνθρωπο, (βλ. Matthew Arnold, Κουλτούρα και
Αναρχία, Πάπυρος, σελ. 100,99,103,68 ως και την ενδιαφέρουσα εισαγωγή του
Περικλή Βαλλιάνου). Στόχος της Αριστεράς πρέπει να είναι η αναβάθμιση, στον
μέγιστο δυνατό βαθμό, του πνευματικού επιπέδου αυτών που δεν είχαν την
δυνατότητα να το αποκτήσουν και ΟΧΙ η υποβάθμιση αυτών που έχουν υψηλό
πνευματικό επίπεδο στο επίπεδο εκείνων που δεν έχουν. Οι εξορκιστικές
προσφωνήσεις και οι χλευαστικοί χαρακτηρισμοί δεν βοηθάνε σ’ αυτήν την
κατεύθυνση κι ας μας «προικίζουν» με «δημοκρατικά διαπιστευτήρια» και ας μας
στεφανώνουν με « αριστερές δάφνες»!
10 – V – 2017
Πέτρος Πέτκας
πρώτη δημοσίευση: Νέα Προοπτική
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου